नेपालगञ्ज । मध्यपश्चिम क्षेत्रका कालिकोटमा ४५, मुगुमा १४, जाजरकोटमा १२ र दैलेखमा ७ गरी ७८ वटा लघुविद्युत् योजना बन्द भएका छन् । सयौं घर उज्यालोबाट अन्धकारमा फर्किएका छन् । सरकारी र गैरसरकारी निकायबाट करोडौं लगानी गरी त्यस क्षेत्रका हिमाली र पहाडी जिल्लामा निर्मित यी आयोजनाहरू बिग्रिएर बन्द छन् । कतै निर्माण अवरुद्ध भई अलपत्र छन् । त्यसले अन्य विकासे योजना कटाएर गाउँका खोलाबाट लघुविद्युत् उत्पादन गरी जीवन सहज बनाउने दुर्गमवासीको उज्यालो सपना अधुरो भएको छ । तुलाराम पाण्डे र कालिकोट, प्रकाश अधिकारी र दैलेख, भीमबहादुर सिंह जाजरकोट र राजबहादुर शाही मुगुको रिपोर्ट–
०५८ मा माओवादी सशस्त्र द्वन्द्व उत्कर्षमा पुगेको थियो । दैलेख सदरमुकाम नजिक उत्तरपूर्वमा पर्ने भवानी गाविसमा १६ किलोवाटको दोमिल्ला खोला लघु जलविद्युत् आयोजना निर्माण सुरु भयो ।
विद्रोही र राज्य पक्ष दुवैको नजरमा हाइड्रोपावर निर्माणमा संलग्न उपभोक्तादेखि कर्मचारीहरू शंकामा घेरामा थिए । माओवादीको पटक–पटक अवरोधकाबीच ठीक एक वर्षपछि आयोजना पूरा भयो ।
ज्यान धरापमा राखेर विद्युत्का सामान गाउँ लैजानुपर्ने अवस्था छिचोल्दै निर्माण भएको आयोजना अन्ततस् ०६६ सालदेखि बन्द हुन पुग्यो । हाल आयोजनाका उपकरणहरू जीर्ण भइसकेका छन् । श्रमदानबाहेक करिब ५६ लाख रुपैयाँ खर्चेर बनाइएको यो आयोजना अब मर्मत गरेर सञ्चालनमा ल्याउन सकिने अवस्थामा पनि छैन ।
१२ किलोवाटको कट्टीखोला लघुजलविद्युत् आयोजनाबाट स्थानीयले बत्ती नै देख्न पाएनन् । निर्माण अन्तिम चरणमा पुगेका बेला बाढीले पावरहाउस नै बगाइदियो । बेस्तडा बजारबासीलाई विद्युत् सेवा उपलब्ध गराउने उद्देश्यले निर्माण गर्न लागिएको आयोजनाको लगानी पूरै डुब्यो । यी दुई आयोजना मात्र होइन ।
वैकल्पिक ऊर्जा प्रर्वद्धन केन्द्र, जिविस, गाविस र अन्य गैरसरकारी निकायको आर्थिक अनुदानमा जिल्लामा निर्माण भएका १२ आयोजना छन् । तीमध्ये चार आयोजना चालू र एक अर्धचालू अवस्थामा छन् । विशाला खोला (१८ किलोवाट), काप्रीखोला (१२ किलोवाट), कानेगाड (१८ किलोवाट) र छडीखोला (१८ किलोवाट) बाट जेनतेन बिजुली बलेकै छ ।
त्यस्तै ३६ किलोवाट क्षमताको कासीकाँधको टाकुरीखोला अर्धचालू अवस्थामा छ । रानीवनको काप्रीखोला सबैभन्दा राम्ररी चलेको आयोजनामा गनिन्छ । यसबाट दुई सय बढी घरधुरीले बिजुली बाल्न पाएका छन् । भवानीको आर्यखोला, मेहेल्तोलीको तुर्सुखोला, अपर रुम खोला पनि उद्घाटन लगत्तै बन्द हुन पुगेका आयोजना हुन् ।
ग्रामीण पहुँच कार्यक्रम (तेस्रो चरण) विनरक इन्टरनेसनलको १ करोड ५१ लाख आर्थिक सहयोगमा १५ किलोवाटको तुर्सुखोला, १२ किलोवाटको अपर रुमखोला, १७ किलोवाटको रुमखोला आयोजना भने मर्मत हुँदै छन् । तीनवटै आयोजना चार वर्षदेखि बन्द छन् । विनरकले जीर्ण उपकरण साटफेर गर्ने, फलामको पोल जडान गर्नुका साथै पक्की कुलो निर्माण गरिरहेको छ ।
प्रकाशितस् कान्तिपुर, २६ फागुन २०७२, ८.००
वि.सं.२०७२ फागुन २६ बुधवार १३:२१ मा प्रकाशित
