back
NMB ad

गाई बिरामी पर्दा बोकेर हिंड्ने एम्बुलेन्स खोई ?

Kumari bank ad

रामेछाप जिल्ला पकरबास गाविसमा जन्मे हुर्केका कैलास ढुंगेल जनताको सहभागीताका आधारमा देशको विकासमा लाग्नुपर्छ भन्ने मान्यता राख्ने व्यक्ति हुन् । २०५४ देखि २०५९ सम्म रामेछाप जिल्ला विकास समितिका सभापति समेत रहेका ढुंगेल हाल राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्डको कार्यकारी निर्देशक छन् ।

जन–सहभागीता सहितको विकास नै दिगो विकास

विकास कार्यलाई दिगो र सफल बनाउन जनतालाई अनिवार्य सहभागी गराउनु पर्दछ । जनतालाई सहभागी नगराईकन कोहि कसैले माथि बाट मैले ल्याईदिए भनेको विकासले दिगोपना नल्याउने र जनताले अपनत्व महशुस गर्नै सक्दैनन् । ʽकुनैपनि कार्यक्रमको भित्र आन्तरिक सुशासन कस्तो छ त्यसको आधारमा नापिन्छ । दोस्रो म पनि यो ठाउँमा छु, मेरो पनि सहभागिता छ । यो विकास मेरो हो भन्ने खालको भावना जगाउन सकियो भने त्यो विकास दिर्घकालिन बन्न जान्छ ।ʼ
नेपालीहरु खाडीको तातो घाम, चिसो हिमाल जहाँ पनि काम गर्न सक्दछन् । नेपाल सरकार र विद्धान् व्यक्तित्वहरुले उनीहरुलाई साथमा लिएर काम नगर्दा सम्म नेपालको विकासमा दिगोपना आउनै सक्दैन ।

जति टिप्नुस् पैसै पैसा

ʽवालुवामा जानुस् पैसा छ । जंगलमा जानुस् पैसा छ । पानीमा टेक्नुस् पैसा छ । जडिबुटी टिप्नुस् पैसा छ । यार्सागुम्बा टिपे नि पैसा, सिलाजीत खुर्केनी पैसा छ । सालको पातमा पनि पैसा छ, बेलको पातमा पनि पैसा छ । टिप्न जान्नेले टिप्छ । नजान्ने गरिब दुःखी भएं भन्नेहरु कतार दुबई जान्छ ।ʼ
जनसहभागीताका आधारमा एउटा क्षेत्रलाई समातेर काम गरे देशको विकासलाई अरु केहि नै गर्नै पर्दैन । ʽहाम्रो उत्तरबाट बग्ने नदीहरुको पानी खुरु खुरु ट्याँङ्करमा हालेर बोतलमा भरेर किन अन्तर्राष्ट्रियकरण गरिन्न । पकाउन, खोतल्न पनि पर्दैन । त्यसलाई संसारभर दिने हो भने इजरायल खाडी कतै जानै पर्दैन । अरबको तेल सकिएला तर नेपालको हिमालको पानी कहिल्यै सकिन्न । ʼ

एउटा डाँडाको आम्दानीले बहुराष्ट्रिय टाटा कम्पनीलाई जित्छ

टाटाको नेपालमा बहुराष्ट्रिय कम्पनी छ । त्यो ठूलो भनिन्छ । त्यो टाटा कम्पनीलाई त नेपालमा एउटा डाँडोले जित्छ । मात्र व्यवस्थापन गर्न जान्नुपर्यो । पूर्वको पाथीभरा, अलि वर हलेसी, अलि वर खाँडादेवी, काठमाडौ पशुपति र स्वयंभु, मनकामना, लुम्बिनी, मुक्तिनाथ यी डाँडाहरुलाई गूल्जार गरौं न ।
हलेसीमा एउटा ओढार हेर्ने हो । तर त्यहाँ दशौं हजार मान्छे जान्छन् । त्यहाँ जान, बस्न सुबिधा दिउँ, सुरक्षित आराम, फुल रोप्नुस्, कफि खान पाईन्छ, सुत्ने व्यवस्था मिलाईदिएमा त्यो डाँडाको आम्दानीले टाटा कम्पनीलाई जितिहाल्छ । मकै रोप्नै पर्दैन । हरेक डाँडामा केहि न केहि बनाई दिनुस् । भारतका मानिस कँही न कँही आउँछन् ।

एक नम्बरमा पर्यटन

नेपालको आर्थिक विकासको कुरा गर्ने हो भने पर्यटनलाई पहिलो नम्बरमा राख्नुपर्नेछ । नम्बर एक पर्यटन, दोस्रोमा हाइड्रो, तेस्रोमा कृषि बनाउँ, सोहि अनुरुप बजेट राखौं । मानिसहरुलाई तपाईको रोजाई कहाँ हो सक्नुहुन्छ भने प्रबद्र्धन गरौं भनौं, सकिन्न अरुले गरेको काममा टेवा गर भनौं ।
त्यस्तै हाम्रो पुस्तालाई काम गर्ने र काम सिकाउने पुस्ता बनाउनुपर्ने छ । हामी हाम्रा बच्चालाई केरा पनि ताछेर खुवाउँछौं । ९ वर्षको बच्चाले केरा ताछ्दैन । प्लस टु पढ्छ, तर छोराले सिरक पट्याउन्न । अनि त्यस्ता व्यक्तिले के काम गर्छ ?

अपर तामाकोसी जस्तै हरेक नेपालीलाई शेयर दिएर आयोजना बनाउने हो भने कम लागतमा धेरै आयोजना बन्ने र जनसहभागीतामा आयोजना पुरा गर्न सकिनेछ ।

कैलाश प्रसाद ढुंगेल, कार्यकारी निर्देशक, राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्ड
कैलाश प्रसाद ढुंगेल, कार्यकारी निर्देशक, राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्ड

दूधमा आत्मनिर्भर पार्ने संकल्प

सरकारले भने जस्तै ३ वर्षमा दूध र दुग्धजन्य पदार्थमा आत्मनिर्भर बन्ने हामी सबैको संकल्प हो । ग्याँस लगायत विभिन्न वस्तुमा बिदेशमा भर परेका कारण दुख पाइयो । हामीले कम्तीमा कृषि अर्थात् पाखा भित्तामा पालेका गाईवस्तु र त्यहाँको खेतीपाती, वनको स्याउलामा आत्मनिर्भर बन्नु ठूलो हुन्छौं भन्ने आँट गरौं यहि नै ठूलो कुरा हुन्छ ।

कृषिमा किन लाग्दैन मानिस ?

कृषिबाट आम्दानी कम हुन्छ । बिदेश जानेले चाँडै कमाउने हातमा घडी बान्ने,सुकिलो मुकिलो भएर हिंड्ने गर्छ । प्लटिङ गर्नेले चाँडै घर ठड्याउँछ । दुग्धजन्य र कृषिमा काम गर्नेहरु भने त्यहि क्यान मात्र बोकिरहनु पर्ने हुन्छ । अनि अरुको राम्रो देखेर नि मानिसहरु कृषिमा लाग्दैनन् ।

पशुपालमा लागत कसरी उठाउने ?

घाँसमा आधारित पशुपालन गर्नुपर्यो, अनिमात्र लागत उठ्छ । घाँस नलगाउने, दाना किनेर खुवाउने, एक लिटर दूध उत्पादन गर्न सय रुपैंया लाग्छ, दूध बेच्दा ६० रुपैंया आउँछ अनि कसरी नाफा हुन्छ ? सरकार पनि लगानीमा अल्मलिएको छ । किसानलाई लगानी गर्नै सक्दैन । किसानलाई प्रबद्र्धन गर्ने हो भने तदअनुकुलको कार्यक्रम र बजेट पनि ल्याउनुपर्छ ।

किसानका हितमा के के गर्ने ?

किसानलाई सहकारीमा आबद्ध गर्ने, अनुदान दिनुपर्यो । यदि सरकारी अनुदानलाई कसैले लापरबाही गर्यो भने कडा कारबाही गर्ने व्यवस्था हुनुपर्यो । आजपनि मिल्क होलिडे छ । बाह्रै महिना जनताको माग पुरा गर्न फल सिजनको दूधलाई भण्डार त्यसको पाउडर बनाउनु पर्यो । कृषि सहकारी मार्फत जनतालाई सहभागी गराउनुपर्यो । पिपिपि मोडलमा जानु पर्यो । नीजि क्षेत्रले पनि फाईदा खोज्छ नि । तिमीहरुको पैसा नास हुन्न भनेर सरकारले ग्यारेन्टी गर्नुपर्यो ।

कुर्सीमा बसेपछि…
सरकारको संकल्पअनुरुप ३ वर्षमा दूधमा आत्मनिर्भर पार्न सहयोग गर्ने छु । गाई पाल्ने र भैंसी पाल्ने सँग बोर्डको सम्बन्ध छ । उनीहरुको व्यवसायीकरण लाई प्रबद्र्धन गर्ने छु । ५ लाख किसान गाई भैंसी सहकारीमा छन् । ४०÷५० नीजि डेरी र सरकारी डिडिसी छ । यी सबैको समन्वयन, सहजीकरण र प्रबद्र्धन गर्ने र नेपाली किसानलाई गाई पाल्नुस्, सहकारीमा आबद्ध हुनुस् भनेर लाग्नेछु । कृषिमा त्यसमा पनि गाई भैंसीबाट नेपाललाई समृद्ध बनाउन यो महत्वपूर्ण काम हो ।

कोक खाए बिदेश जान्छ मोही खाए नेपाल

डेरीको दूध खानुस्, दुग्धजन्य पदार्थ जे खाएपनि मोही खानुस् नेपाली किसान आमा बाबा कहाँ पुग्छ । कोक खानुस त्यो पैसा बिदेस जान्छ । अर्काे मोहि खानु भयो भने यो जनतासँग सिघै गाँसिएको चिज हो । उनीहरुले पठाए यहाँ खाईन्छ, यहाँ खाए त्यहाँ गाउँमा पैसा पुग्छ । मोबाईल किनेको पैसा बस्दैन । तर मोहि खाएको यही बस्छ, किनभने कृषि यहिँ छ ।

गर्छु भन्ने आँट चाहियो

मेरो जिल्लामा सभापति भएको बेलामा २ वर्षमा समुदायमा आधारित ५६ वटा झोलुङगे पुल बनाएं । म गर्छु भन्ने आत्मबलले काम गर्छ । इच्छाशक्ति भएमा बाटो, पुल जे पनि बन्छ । प्राकृतिक स्रोतलाई बिना जनताको सहभागितामा मानब हितमा प्रयोग गरिन्न तबसम्म केहि गर्न सकिन्न ।

के गर्नुहुन्छ ?

दूध अभिवृद्धि कार्यक्रम बनाए । सरकारमा बजेट पुगेन होला त्यो कार्यक्रम अगाडि बढ्न सकेन । पाईलट प्रोजेक्ट बनाएँ । चाँडोभन्दा चाँडो ५ लिटर दूध दिने गाई १० लिटरको छोरी जन्माउने, १० लिटरको छोरी जन्माउने क्षमता बृद्धि गर्ने सेक्सीम्यान ल्याएका छौं । ८ हजार डोज गएको छ । त्यस्तै रिसर्च सेन्टर बनाउँ । ७ प्रदेशमा अरुको मुख नताकि अध्ययन अनुसन्धान गर्ने रिसर्च सेन्टर बनाउँ । तर पनि अत्मनिर्भर बन्न अझै पनि अस्थिर राजनीति बाधक छ ।

स्थिर राजनीतिक अवस्था, विकास र शान्तिसुरक्षा हुनुपर्यो । दोस्रो आँगनमा भएको स्रोत परिचालन हुन पाउनुपर्यो । कुनै पनि नेपाली बाहिर जानै पर्दैन । भारतले नाकाबन्दी गरिदिएका कारण नेपालीमा आत्म निर्भरतातीर जाने जोस बढ्दै थियो । खेती गर्छु भन्ने दिन भाव पैदा भईरहेको थियो । तर अहिले फेरी हराउँदै छ ।

कैलाशप्रसाद ढुंगेल, कार्यकारी निर्देशक, राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्ड
कैलाशप्रसाद ढुंगेल, कार्यकारी निर्देशक, राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्ड

किसानलाई सुझाव

राज्यको अनुदान कसरी लिने, त्यसको लागि फर्म कसरी भर्ने, दूधालु गाई पाल्ने कसरी लगायत विषय समेत नजान्ने किसानहरुलाई सर्वप्रथम सहकारीमा संगठीत गर्नुपर्छ । गाई पाल्न चाहने र गोठालो बन्न चाहने किसानलाई ऋण उपलब्ध गराएर उसको मेहनतको ग्यारेन्टी सरकारले गर्नुपर्छ । उन्नत गाईसँगै खेती गर, उन्नत घाँसको बिउ, ʽघाँसमा आधारित पशु, उत्पादनमा आधारित अनुदानʼ कृषकलाई उपलब्ध गराईनुपर्छ ।

बोर्डद्धारा गाई भैसी उद्योगको विकास अभियान

बोर्डले दूधको अनुगमन गर्छ । किसानलाई ऋण सहयोग गर्छ । अनुदानको व्यवस्था गर्छ ।
किसानलाई तालिम दिन्छ । डेरी एक्स्पो र तालिम दिन्छ । लगायत दुग्धजन्य पदार्थको बिबिधीकरण गरि दूध, चिज, पनिर र अन्य पदार्थ बनाउन सिकाउँछ । अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपालको समस्यालाई उजागर गराउने काम गर्छ । किसानहरुलाई सहकारीमा आबद्ध गराउँछ । किसानको क्षमता अभिवृद्धि गर्ने काम गर्छ । हिजोको जस्तो चाडपर्व मान्ने बिहान बेलुका चिया खानेजस्तो होईन गाई भैसी लाई उद्योगको रुपमा कसरी विकास गर्ने भन्ने अभियानका साथ काम गरिरहेको छ ।

गाई बोकेर हिंड्ने एम्बुलेन्स खोई ?

अहिले नेपालमा उत्पादनको १५ प्रतिशत दूध पास्टाराइज हुन्छ । कुल गार्हस्थ उत्पादन (जीडीपी)मा यसको योगदान ९ प्रतिशत छ । ८५ प्रतिशत दूधको सरकारी रेकर्डमा छैन । यदि बाटो घाटो र पूर्वाधार पुर्याईदिने हो भने सबै दूध पास्टराईज गर्ने हो भने जिडीपीको आम्दानी पनि बढ्छ ।
२ लिटर दूध दिने १० वटा गाई भन्दा २० लिटर दूध दिने एउटै गाई पाल्नु पर्यो । हामीले काँचो दूध होईन डेरी प्रोडक्ट खाने भनेर जनतालाई सिकाउनु पर्नेछ । सबै नेपालीको चीज खाने हैसियत बनाउनुपर्नेछ । त्यसका लागि धेरै गाई फार्म बनाउनुपर्यो । फार्म सम्म गाडी पुग्ने बाटो हुनुपर्यो । मान्छे बिरामी हुँदा जसरी एम्बुलेन्सले बोक्छ त्यस्तै एउटा गाई बिरामी भयो भने गाई बोकेर एम्बुलेन्समा हालेर उपचारका लागि लैजानुपर्यो । नेपालमा गाईलाई बोकेर लिएर हिंड्ने एम्बुलेन्स खोई ? अझैपनि प्याकेट मासुखोई ? सुरक्षित बधशाला खोई ?

(ढुंगेलसंग अर्थतन्त्रका लागि रामेश्वर कार्की र हरिशरण न्यौपानेले गरेको कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित : ११ साउन २०७३ / ९:३५:२८

वि.सं.२०७३ साउन ११ मंगलवार ०९:३६ मा प्रकाशित

You can share this post!

आईपीओ निष्काशन गर्दै सिद्धि हाइड्रो, बिक्री प्रबन्धकमा सिटिजन्स क्यापिटल

आईपीओ निष्काशन गर्दै सिद्धि हाइड्रो, बिक्री प्रबन्धकमा सिटिजन्स क्यापिटल

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:२५

काठमाडौं । सिद्धि हाइड्रो कम्पनी लिमिटेडले आईपीओ निष्काशन गर्ने भएको...

राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष अर्यालको राजीनामा   

राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष अर्यालको राजीनामा   

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:१७

काठमाडौँ, १५ चैत : राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष उर्मिला अर्यालले पदबाट राजीनामा...

हिमालमा हेलिकप्टरले बचाउँदै पर्यटकको ज्यान   

हिमालमा हेलिकप्टरले बचाउँदै पर्यटकको ज्यान   

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:००

सुवास दर्नाल सल्लेरी (सोलुखुम्बु), १५ चैत : गत आइतबार सगरमाथा...

नेप्सेमा एक कम्पनीको मूल्य समायोजन

नेप्सेमा एक कम्पनीको मूल्य समायोजन

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:५४

काठमाडौं । नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से)ले बिहीबार एक कम्पनीको मूल्य...

जिहो–नयाँ वर्ष २०८१, ‘वि स्मार्ट राइड स्मार्ट अफर’ सार्वजनिक

जिहो–नयाँ वर्ष २०८१, ‘वि स्मार्ट राइड स्मार्ट अफर’ सार्वजनिक

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:४८

काठमाडौं । CFMOTO र  ZEEHO   ब्राण्डको नेपालका लागि आधिकारीक वितरक...

दुई कम्पनीको सेयरमा नकरात्मक सर्किट, प्रतिकित्ता कुनको कति घट्यो ?

दुई कम्पनीको सेयरमा नकरात्मक सर्किट, प्रतिकित्ता कुनको कति घट्यो ?

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:२४

काठमाडौं । साताको अन्तिम कारोबार दिन सेयर बजारमा सुधार आएको...