सेयर बजारमा लगानी गर्ने सोच राख्नुभएकोछ या त तपाईले लगानी गरिसक्नुभयो ? के तपाई नयाँ लगानीकर्ता हो ? या तपाई सानो लगानीकर्ता हो । यदि तपाई सेयर बजारमा हुने दैनिक घटबढले विचलित हुनु भएकोछ भने नआत्तिनुहोस् हामी तपाईको सहजताका लागि नै यो लेख तयार पार्दैछौं ।
यदि तपाई नयाँ एवं साना लगानीकर्ता हो भने तपाईले यासे गर्नुहोस्, अहिले कम्पनीहरुको गत बर्षको बित्तीय बिबरण धमाधम आईरहेको छ । त्यस्ता बित्तीय बिबरणहरु अध्ययन गर्नुहोस् र आफुले लगानी गरेको कम्पनीको बारेमा जानकारी हासिल गर्नुहोस् । अघिल्ला बर्षहरुको बित्तीय बिबरणसँग तुलना गर्नुहोस् । यदि अघिल्लो बर्ष भन्दा खुद नाफा बढाएको छैन, निस्क्रिय कर्जा बढेको छ, प्रति सेयर आम्दानी घटेको छ, जगेडा कोष घटेको छ, नाफा बाड्नसक्ने हैसियत छैन भने त्यो सेयर बेचिदिनुहोस् ।
पहिले सस्तोमा सेयर किनेर बसेकाहरुले भाऊ बढेको बेलामा बेच्छन् भन्ने कुरा सधै हेक्का राखौं । बजारमा सेयरको माग र आपुर्तिले मूल्य घटबढ गराउँछ । तीब्र रुपमा मूल्य तलमाथि भएको बेला हतारिएर किनबेच गर्दा घाटा खानुपर्ने अबस्था पनि आउँनसक्छ । सधै होसियार बनौ ।
आफुले किनको सेयर मूल्य राम्रै बढेको छ तर ऋण लिएर र कसैसँग सापटी मागेर सेयर बजारमा लगानी गर्नुभएको छ भने मूल्य बढेको सेयर बेचेर ऋण तिर्नुहोस् । यसरी ऋण तिर्न पुग्ने सेयर बेचेपछि तपाइँसँग जत्ति सेयर बाँकी हुन्छ, त्यो तपाइँको खुद नाफा भयो । अब तपाईलाई जोखिम सुन्य बराबर हुनेछ । सुन्य जोखिममा रहेका सेयर नबेची पालेरै राख्दा पनि दीर्घकालमा अरु धेरै फाईदा हुन्छ ।
सेयर बेच्ने सवालमा आफुसँग भएको सेयरहरुलाई ४ भागमा बाड्नुहोस् । पहिलो भागमा खराब कम्पनीका सेयरहरु राख्नुहोस् । दोस्रो भागमा कमशल कम्पनीहरु राख्नुहोस् । तेस्रो भागमा हकप्रद मात्रै दिने वा आफुले हालेको मूल्यको तुलनामा कम लाभांश दिने कम्पनीहरुलाई राख्नुहोस् । चौथो भागमा राम्रा कम्पनीका सस्तोमा किनिएका सेयरहरु, खासगरी आईपीओमा परेका सेयरहरु यस बर्गमा राख्नुहोस् ।पहिलो भागको सेयर नाफा भएको दिन बेचिहाल्नुस् । दोस्रो भागका सेयरहरु मूल्य बढे पनि बिचार गरेर बेच्नुहोस् । तेस्रो भागका कम्पनीका सेयरहरुको प्रगति समीक्षा गर्नुहोस् र धेरै मुल्य आएमा मात्र बेच्नुहोस् । चौथो भागमा राखिएका सेयरहरु जीवनभर राखे पनि फरक पर्दैन ।
सेयर किन्दा हकप्रद भन्दा बोनस दिने कम्पनीहरु छान्नुहोस् । अहिले राष्ट्र बैंकले तोकेको चुक्ता पूँजी पुर्याउँन राम्राले भन्दा नराम्रा कम्पनीले हकप्रद सेयर जारी गर्ने क्रम तीब पारेका छन् । हकप्रद जारी गर्ने भनेको कम्पनीले तपाइँबाट पैसा लिने हो तर बोनस सेयर कम्पनीले तपाइँलाई दिने हो । कतिपय कम्पनीले दुई सय प्रतिशतसम्म हकप्रद जारी गर्ने निर्णय गरेकोमा त्यसका संस्थापकहरुले हकप्रद हाल्ने पैसा जुटाउन नसकेर सेयर बेच्दै हिडेको पनि पाईएको छ । तपाइँसँग १० वटा कम्पनीको सेयर छ र ती सबैको हकप्रद भर्नुपर्यो भने तपाइँको पनि हालत खराब हुने दिन आउँनसक्छ ।
राम्रा कम्पनीले धेरै बोनस सेयर दिएर र थोरै हकप्रद जारी गरेर वा अरु संस्थालाई किनेर पूँजी बढाउँछन् तर नराम्राले हकप्रदकै सहारा लिने हो । कुनै कम्पनीले धेरै अर्थात हालको पूँजीको दोब्बर हकप्रद सेयर जारी गर्ने निर्णय सार्वजनिक गर्यो भन्दैमा उचालिएर सेयर नकिन्नुहोस् किनभने ती कम्पनीले तपाइँबाट पैसा उठाउँन लागेका हुन् ।
आजको भोलि दोब्बर फाईदा हुन्छ भनेर हैन, कम्तिमा तीन बर्षका लागि लगानी गर्दैछु भनेर सोच्नुहोस् । तपाई सेयर कारोबारी हैन, लगानीकर्ता हो । तपाइँले गर्ने दीर्घकालीन लगानी नै हो र यसरी लगानी गरिएमा आफुले किनेको सेयरको मूल्य तत्काल घटे पनि दीर्घकालमा त्यसले दिने लााभांशबाट फाईदा नै हुन्छ भनेर सोच्नुहोस् ।
हल्लाका भरमा लगानी गर्दै नगर्नुहोस् । सेयर बजारमा अनेक हल्ला चल्छन् । त्यस्ता हल्लाको पछाडि सत्यता कत्ति छ भनेर जाच्नुहोस् । सही ठहरिएमा मात्र पत्याउनुहोस्, त्यसको प्रभाव आँकलन गर्नुहोस् र अनि के गर्ने भनेर विवेकपूर्ण निर्णय गर्नुहोस् ।
सेयर बजारमा कुनको मूल्य धेरै बढेको छ भनेर लगानी गर्ने हैन, कुनको मूल्य बढ्न सकेको छैन, अवमूल्यनको अबस्थामा छ र बढ्नुपर्ने आधार पनि छ भनेर खोजी गरी लगानी गर्नुपर्छ ।
अरु लगानीकर्ता, सेयर दलाल, अनलाईन वा अरु कुनै संचार माध्यमको सल्लाहमा मात्र तपाइँले लगानी गर्नुभएको छ भने त्यसलाई आजै रोकेर आफ्नो निर्णयमा लगानी गर्ने गर्नुहोस् । सल्लाह सबैको लिनुस, निर्णय आफुले गर्नुस् । तपाइँले गर्ने लगानीमा तपाइँको निर्णय नै मुख्य हो, यदि अरुको बहकाउ र लहैलहैमा कमजोर अबस्थाका कम्पनीहरुको सेयरमा लगानी गर्नुभयो र डुब्नुभयो भने कोही पनि उद्धार गर्न आउने छैनन् ।
बजार घटेको बेला सेयर किन्नुहोस् र बढेको बजारमा बेच्नुहोस् । बजार बढ्दै जाँदा क्रमश बढेको मुल्यमा बेचेर नाफा सुरक्षित गर्नबाट नचुक्नुहोस् । नेपालका धेरै साना र नयाँ लगानीकर्तामा बजार घटेको बेलामा सेयर बेच्न हतारिने र बढेको बेलामा मूल्य माथि गएर शेयर किन्ने प्रबृत्ति छ, त्यसबाट तपाइँ चाँही मुक्त हुनुहोस् ।
बढेको बजारमा सेयर बेचेपछि तत्कालै अर्को सेयर नकिनी हाल्नुस र केही दिन पर्खनुहोस् । बजार घट्ने मौका कुरेर बस्नुहोस् । जब बजार एउटा बिन्दुसम्म घट्छ, तब थोरै थोरै सेयर किन्दै जानुहोस्, जति तल बजार जान्छ, त्यत्ति धेरै किन्दै जानुहोस् । फेरि बजार माथि जान थाल्छ, बेच्ने क्रम सुरु गर्नुहोस् ।
त्यस्तै, सेयर बजारमा बुझेर लगानी गर्नु चाँही राम्रो कुरा हो तर आफुले गर्दै आएको ब्यापार ब्यवसाय, नोकरी सबै छाडेर लाग्ने मुर्खता चाँही नगर्नुहोस् । यसरी सबै ध्यान शेयर बजारमै लगाउनुभयो भने तपाइँको ब्यापार ब्यवसायको कारोबार चौपट्ट हुन्छ र नोकरी पनि समस्यामा पर्नसक्छ । भोलि सेयर बजारमा समस्या आउने बित्तिकै जीवन गुजाराको विकल्प खोज्नु पर्दा अनेक तनाब झेल्नुपर्छ । दीर्घकालीन हिसाबले गरिएको सुरक्षित सेयर लगानीमा दिनदिनै घटबढ् हुने बजार हेरेर चिन्ता गर्नुपर्ने र हौसिनु पर्ने आबश्यकता छैन । तर कम्पनीले जारी गर्ने सूचना र प्रगति बिबरण चाँही थाहा पाईराख्नुपर्छ ।
१२ असोज २०७३, १२।००
वि.सं.२०७३ असोज १२ बुधवार ११:५६ मा प्रकाशित
