काठमाडौं । सहकारी क्षेत्रमा गैरकानुनी लगानी भित्रिएको पाइएको छ । कमजोर अनुगमन तथा नियमनको फाइदा उठाउदै विभिन्न कम्पनीहरुले सहकारीमा लगानी गरिरहेका छ । हाथवे इन्भेष्टमेन्ट नेपालले दुईवटा सहकारीमा लगानी गरेको छ। सो कम्पनीले आइएमई सहकारी र जिएमई सहकारीमा आफ्नो लगानी रहेको जनाएको छ ।
सहकारी ऐन २०७४ र सहकारी नियमावली २०७५ अनुसार कुनैपनि निजी कम्पनीले सहकारी क्षेत्रमा लगानी गर्न पाउदैन । तर ऐन र नियमावलीलाई वेवास्ता गर्दै ति दुई कम्पनीमा हाथवेले लगानी गरेको हो ।
हाथवे इन्भेष्टमेन्ट नेपाल प्रा.लिमा ठूला लगानीकर्ताको नाम कमाएका अम्विका प्रसाद पौडेल, चन्द्र ढकालका भाई हेमराज ढकाल, नविल बैंकका नायब महाप्रबन्धक मनोज ज्ञवाली लगायतको लगानी रहेको छ ।
उनीहरुको पहुँच नेपालका नेता, मन्त्रीदेखि राष्ट्रपतिसम्म हुने भएको र सहकारी क्षेत्रमा कमजोर नियमन प्रणाली हुने भएकोले हाथवेले ती दुई सहकारीमा लगानी गरेको हो ।
हाल हाथवेका अध्यक्ष योगेश्वर शर्मा ढकाल हुन् । उनी एफएनसिसिआइका वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्र ढकालका नातेदार हुन् । यसअघि अव्बिका शर्मा पौडेल सो कम्पनीका अध्यक्ष थिए ।
आइएमई सहकारी लिमिटेड र जिएमई सहकारी लिमिटेड बचत तथा ऋण सहकारी अन्तर्गत सहकारी विभागमा दर्ता भएको ति कम्पनीहरुको दावी छ । तर सो सहकारी कुन प्रकृतिको हो भन्ने कुरा समेत कसैलाई जानकारी छैन ।
ति दुई सहकारीले बैंकहरुले गर्ने सम्पुर्ण कारोबार गरिरहेका छन् भने लगानीकर्ताहरुको लागि राम्रो प्रतिफल पनि दिइरहेका छन् । उनीहरुले पहुँचका आधारमा अन्तरसहकारी कारोबारदेखि ऐन ठूला ठूला हाउजिङ कर्जा, अटो कर्जा समेत दिइरहेका छन् ।
एफ्एनसीसीआइका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ढकालको समेत अप्रत्यक्ष लगानी रहेको सहकारी क्षेत्रका एक वरिष्ठ नेताले जानकारी दिए । उनले भने, ‘चन्द्र ढकालले आफ्ना मानिसहरु राखेर आइएमई सहकारी सन्चालन गरेको छ, उसले ऐन विपरित काम गरेको छ, यसबारे सहकारी विभाग पनि राम्रो जानकार छ तर सवै सेटिङमा चल्ने भएकोले कारबाही भएको छैन ।’
ति सहकारीहरु अन्य सहकारीहरु भन्दा फरक भएको भन्दै पहुँच विस्तारमा लागि रहेका छन् ।
आइएमई सहकारीका सिइओ सागर ढकालले हाथवे कम्पनीले लगानी नगरेको दावी गरे ।
तर, हाथवेले भने-‘आफ्नो वेवसाइडमा नै आइएमई को अपरेटिभमा लगानी रहेको दावी गरेको छ । ढकालले अर्थतन्त्रसँग भने, मलाई हाथवेको लगानीबारे जानकारी छैन, सम्बन्धका आधारमा दुई चार लाख रुपैयाँसम्म राखेको होला त्यहाँ भन्दा बढी केही छैन।‘
त्यस्तै उनले आफूहरुले स सानो रकम भने अन्तरसहकारी काराबार गरेको बताए । उनले भने, ‘सहकारीमा रेमिट्यान्सको कारोबारको हकमा भने स सानो रकम अन्तरसहकारी कारोबार गरिएको छ, त्यो त ठूलो कुरा भएन नी।‘
अन्तर सहकारी कारोबार पनि गैर कानुनी हो । सहकारी ऐन २०७४ को दफा १४० को उपदफा १ मा सहकारीहरुले अन्तरसहकारी कारोबार गर्न सक्नेछन् भनिएपनि उपदफा २ मा तोकिए बमोजिम हुनेछ भनेर उल्लेख गरेको छ। सो अनुसार अन्तरसहकारी कारोबार कार्यविधि आउनु अनिवार्य हो । कार्यविधि विना सहकारीहरुले कारोबार गरेमा गैर कानुनी हुन्छ।
आइएमई सहकारी देशकै सवैभन्दा ठूलो कारोबार गर्ने सहकारी हो । सो सहकारीको बार्षिक कारोबार झन्डै १२ अर्बको हाराहारीमा रहेको छ ।
त्यस्तै जिएमई सहकारीका प्रबन्धक गणेश भट्टराई भने आफूहरुले कुनैपनि गैरकानुनी कारोबार नगरेको दावी गर्छन । तर सो सहकारीको वेवसाइडमा भने खुलेआम कर्पोरेट डिपोजिट लिने र हाउजिङ कर्जा प्रबाह गर्ने भनेर उल्लेख गरिएको छ । जिएमई सहकारी भर्खरै स्थापना भएको सहकारी हो ।
उसले कर्पोरेट डिपोजिट लिनेदेखि हाउजिङ कर्जा दिनेसम्मको कारोबार गर्दै आइरहेको छ । तर अहिलेसम्म सो सहकारीले कार्यालय सन्चालन गर्ने कार्यविधि समेत सहकारी विभागबाट पास गराएको छैन तर कारोबार भने गरिरहेको छ ।
राष्ट्रिय सहकारी महासंघका अध्यक्ष मिनराज कडेँले भने, ‘सहकारीमा कुनैपनि निजी कम्पनीले लगानी गर्न नपाउने व्यवस्था रहेको छ , जो सुकैले निजी लगानी गरेको भएपनि कारबाहीको भागिदार हुनुपर्छ त्यसमा महासंघले सरकारलाई सहयोग गर्छ ।’ उनका अनुसार सहकारी ऐन नियम मान्नको लागि महासंघले आग्रह गरिरहेको र नमान्नेको हकमा बचाउने कुनै प्रयत्न गरिदैन ।
सहकारी विभागका रजिष्टार झलकराम अधिकारी भने अहिलेसम्म आफूहरुलाई गैरकानुनी कारोबार गरेको सुचना नआएको दावी गर्छन् । ‘अहिलेसम्म हामीलाई कुन सहकारीले गैरकानुनी कारोबार गरेको छ भन्ने सुचना आएको छैन,यदी आएको खण्डमा हामी नियमअनुसार काराबाही गर्छौ । ’
अधिकारी सो विभागमा नयाँ आएपनि पुराना कर्मचारीहरु सवैलाई कुन सहकारीले कस्तो कारोबार गरिरहेको छ भन्ने बारे स्पष्ट जानकारी रहेको ति नेताले बताए ।
वि.सं.२०७८ मंसिर ७ मंगलवार १३:४४ मा प्रकाशित
