काठमाडौ । साधारण सेयर कुनै पनि व्यवसायीक संगठनको त्यो सेयर हो, जसमा ऋणदाताहरु र पूर्वाधिकार सेयरधनीहरुलाई क्रमशः ब्याज र लाभांश वितरण गरीसकेपछि मात्र बाँकी रहेको नाफा बाँडिन्छ । यस सेयरलाई इक्विटि सेयर पनि भनिन्छ । साधारण सेयरधनीहरु व्यवसायका वास्तविक मालिक हुन्छन् । यसर्थ पूर्बाधिकार सेयरको पुँजी भुक्तानी गरिसकेपछि बाँकी रहेको रकममा मात्र साधारण सेयरधनीहरुको अधिकार रहन्छ ।
पूर्वाधिकार सेयरमा एक निश्चित लाभांश दर तोकिएको हुन्छ । तर साधारण सेयरमा लाभाँश दर निश्चित हुँदैन । यस सेयर पुँजीमा वितरण गरिने प्रतिफल सामान्यतया फर्मको लाभ आर्जन गर्न सक्ने क्षमतामा भर पर्दछ । यदि फर्मको नाफा अधिक छ भने लाभांशको दर पनि धेरै नै हुन्छ भने नाफा कम भएमा लाभांश दर पनि कम नै हुन जान्छ । साधारण सेयर धनीहरु फर्मको वास्तविक मालिक हुने हुँदा यीनीहरुलाई कम्पनी संचालन गर्नको लागि संचालक समितिको चुनावमा भाग लिन पाउने अधिकार रहन्छ ।
कुनैपनि व्यवसायिक फर्मको दीर्घकालिन पुँजीको महत्वपूर्ण स्रोत साधारण सेयर हो । यो कम्पनीको स्थायी पुँजी हो । कम्पनीले यसलाई फिर्ता गर्न बाध्य हुनु पर्दैन । यस्तो सेयरमा लाभांश दर निश्चित हुँदैन र यस्तो सेयर निष्काशन गर्दा फर्मले कुनै सम्पति बन्धक राख्न नपर्ने हुँदा फर्मको लागि साधारण सेयर उपयुक्त पुँजीको स्रोत हुन्छ ।
साधारण शेयरबारे थप कुराहरुः
१.अंकित मूल्यः
साधारण सेयरको अंकित मूल्य सामान्यतया रु १० वा रु १०० निर्धारण गरिएको हुन्छ ।
२. परिपक्व अबधि नहुनेः
साधारण सेयरमा पूर्वाधिकार र ऋणपत्रमा जस्तो निश्चित परिपक्व अबधि तोकिएको हुँदैन । फर्मको जीवन अबधिभर पूँजी फिर्ता गर्नुपर्दैन ।
३. स्वामित्व अधिकारः
साधारण सेयर धनीहरुलाई फर्मको स्वामित्व प्राप्त हुन्छ । उनीहरुलाई नियन्त्रण सम्बन्धी अधिकार, संरक्षण अधिकार, बिघटन अधिकार, आयमाथि अधिकार तथा अतिरिक्त सेयर वितरणमा अधिकार जस्ता अधिकारहरु प्राप्त हुन्छ ।
४. सक्रिय लगानीकर्ताः
साधारण सेयरमा लगानी गर्ने लगानीकर्ताहरु सक्रिय हुन्छन् । जसले गर्दा पूँजी बजारमा साधारण सेयरको कारोबार बढी हुन्छ ।
५. ब्यापक बजारः
साधारण सेयरको बजार बोण्ड र पूर्बाधिकार सेयरको बजार भन्दा ब्यापक र विस्तृत हुन्छ ।
प्रकाशित मितिः २०७३ माघ ८
वि.सं.२०७३ माघ ८ शनिवार १४:०८ मा प्रकाशित
